Bir Anakronizm Örneği el-Baḳara Suresi 205. Ayet ile er-Rūm Suresi 41. Ayetin Çevre Sorunlarıyla İlişkilendirilmesi

Abstract

Fark edilen tehlikeye paralel olarak son yıllarda çevreyi konu edinen birçok çalışma kaleme alınmıştır. Bu çalışmaların bir kısmında yaklaşık 500 ayetin çevreye ve çevre sorunlarına işaret ettiği savunulmuştur. Çevre sorunlarına işaret ettiği söylenen ayetlerin başında Bakara suresi 205 ve Rūm suresi 41’inci ayetler gelmektedir. Bu çalışmada bu iki ayetin çevre sorunlarıyla ilişkilendirilmesinin sıhhati kritik edilmiştir. Ayetlerin delalet ettiği manayı belirleyebilmek için kısaca çevre kirliliğinin tarihine değinilmiş, ulaşılan bilgiler nispetinde nüzul dönemi çevre şartları ve çevre insan etkileşimi tasvir edilmiştir. Modern dönemde hayat hızla değişmekte ve her geçen gün önümüze yeni soru ve sorunlar gelmektedir. Bu soru ve sorunları çözme gayreti bazen Müslüman zihinleri tarihsel ve metinsel bağlamı görmezden gelerek ayet lafızlarına, gelenekten ve Kur’an bütünlüğünden kopuk yeni manalar vermeye itmektedir. Bu yol takip edilerek ayet lafızlarına verilen manalar sözün sevk ediliş maksadından da son derece uzaktır. Bakara suresi 205 ve Rūm suresi 41’inci ayetlerin ilk ve orijinal anlamını ortaya çıkarma gayreti bu yöntemin elverişliliğini sorgulamanın yanında çevre hususunda üretilen fikriyatın gözden geçirilmesine de katkıda bulunacaktır. Çalışmada kaynak taraması, betimleme ve analiz yöntemleri kullanılmıştır. Çevre kirliliğinin tarihine ilişkin veriler alan uzmanlarının eserlerinden derlenmiştir. Nüzul dönemi çevre koşulları ise şehir tarihleri, siyer ve hadis kaynaklarıyla konuya ilişkin son dönemlerde yapılmış araştırmalardan faydalanılarak tasvir edilmiştir. Klasik dönemden günümüze önde gelen tefsir kaynakları taranarak geleneğin ayetler hakkında ürettiği yorumlar derlenmiştir. Alan uzmanlarının da ifade ettiği üzere çevre kirliliği sanayileşme sonrası ortaya çıkmış bir olgudur. Nüzul döne-mi insanın çevre üzerinde sistematik bir tahribatından söz etmek mümkün değildir. Dolayısıyla Bakara suresi 205’inci ayet münafıklardan gelen/gelebilecek tehlikelere karşı muhataplara yöneltilmiş bir uyarıdır. Rūm suresi 41’inci ayette de inkarları sebebiyle müşriklerin başlarına gelen/gelebilecek musibetler dile getirilmiştir. Her iki ayet de insan eliyle çevreye verilen zararı yani çevre kirliliğini konu edinmemiştir.