Demiryollarının Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras Değerlerinin Kolektif Bellekteki Yeri: Sivas Demiryolu Yerleşkesi Örneği

Abstract

Kentlerin gelişiminde şehirlerarası ulaşım olanaklarının önemli bir rolü vardır. Cumhuriyet ile birlikte genişletilen demiryolu ağı ve kurulan sanayi tesisleri kentlerin gelişmesinde atılan önemli adımlardan biridir. İnsanlık tarihini değiştiren endüstri devriminin en önemli tamamlayıcısı olan demiryolları; yapıldıkları dönemin mimarisi, teknolojisi, yapım tekniği, toplumun sosyo-kültürel yapısı gibi birçok alanda fikir sahibi olmamızı sağlamaktadır. Yapıldıkları dönemde ve kullanıldıkları süreç boyunca demiryolu yapıları kentlerin simgesel yapılarından olmuş ve kentlinin hafızasında önemli bir yer edinmiştir. Demiryolu taşımacılığıyla ilgili her türlü yapı, mobilya, belge ve dokümanın korunması, gelecek kuşaklara aktarılması önem arz etmektedir. Somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerine sahip kentler için demiryollarının ne kadar önemli olduğunu ve bunu sürdürmek için kentlinin kollektif belleğindeki durumunu incelemek gerektiğinin üzerinde durularak Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi örneği üzerinden irdelenmiştir. Demiryolu kültürü, ancak paylaşıldığı noktada çoğalacak ve toplumsal hafızalardaki yerini her zaman diri tutacaktır. Bu çalışma kapsamında kentlerin en önemli toplumsal ve fiziksel bileşeni olan demiryollarının, geçmişte ve günümüzde kolektif bellekteki yerini sorgulayarak somut ve somut olmayan kültürel miras ögelerini ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Bu tez çalışmasında; öncelikle konu ile ilgili yapılan literatür taramasından sonra, demiryolu ve kent ilişkisini sorgulamak amacıyla Sivas kentinin fiziksel analizinde bu durum irdelenmiştir. Kevin Lynch’in ‘Kent İmgesi Parametreleri’ üzerinden analizler yapılarak; yollar, sınır/kenarlar, bölgeler, işaret ögeleri ve odak/düğüm noktaları belirlenmiştir. Analiz sonrasında Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi’nin (TÜRASAŞ) anket sorularına öncülük edecek parametreler belirlenmiştir. Belirlenen parametreler, odak noktaları ve işaret ögelerinin kolektif bellekteki yerini sorgulamak amacıyla anket soruları hazırlanmıştır. Demiryollarının somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerinin kolektif bellekteki yeri anket sorularıyla belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda, bu alanın kentlinin hafızasındaki yeri üzerindeki etkileriyle beraber, farklı bakış açıları ortaya koymaktadır.