KAFKAS İSLAM ORDUSUNUN AZERBAYCAN’DAKİ FAALİYETLERİ

Abstract

Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya Bolşevik İhtilali’yle savaştan çekilmiş ve savaş şartları nedeniyle büyük bir ekonomik darboğaza düşmüştür. Bu nedenle Azerbaycan’daki Bakü petrolleri Sovyet Rusya için önem arz etmiştir. Bu doğrultuda Rusya, Stephan Şaumyan liderliğinde Ermenileri örgütleyerek Azeri yönetimini devirmiş ve Bakü’yü ele geçirmiştir. Ermeniler kısa sürede Azerbaycan’da terör ve baskı yöntemlerine başvurmuşlar ve birçok Müslüman’ı katletmişlerdir. Katliam hareketleri karşısında Azerbaycan zaman zaman Osmanlı Devleti’nden askerî yardım talebinde bulunmuştur. Azerbaycan en son 4 Haziran 1918 tarihinde Batum Konferansı’nda Osmanlı Devleti ile imzaladığı anlaşmaya dayanarak Osmanlı Devleti’nden bir kez daha askerî yardım talep etmiştir. Bu anlaşma Osmanlı Devleti’nce Azerbaycan’a askerî yardım amacıyla teşkil edilen Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan’daki varlığının hukuki zeminini oluşturmuştur. Nuri Paşa Komutasındaki Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan’da gerçekleştirdiği birçok askerî harekât neticesinde Ermeni ilerleyişini durdurmuş ve Bakü’yü kurtarmıştır. Ancak sonrasında imzalanan Mondros Mütarekesi hükümlerince ele geçirdiği toprakları tahliye etmek zorunda kalmıştır. Bu çalışma kapsamında, Osmanlı Devleti’nin Azerbaycan’a yaptığı yardımın siyasi ve askerî süreci, Kafkas İslam Ordusunun Azerbaycan’daki faaliyetleri ve gelinen son nokta itibarıyla askerî kazanımlarından vazgeçerek Azerbaycan’dan çekilmek zorunda kalması MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi ve basılı kaynaklar ışığında detaylı olarak incelenecektir.