Türkiye’de belgesel sinemada arşiv kullanımı: Olanaklar ve güçlükler

Abstract

Belgesel sinemacılar için arşivler sıklıkla başvurulan araştırma kaynaklarıdır. Belgeselciler arşivlere filmin konusu ile ilgili araştırma yapmak veya anlatım olanaklarını genişletebilmek amacıyla başvururlar. Amaç hangisi olursa olsun arşivlerde bulunan materyallerden faydalanma isteğinin temel düşüncesi çoğunlukla aynıdır; gerçeğe ulaşmak ve gerçeğin ispatı. Arşiv kaynaklarının kullanımını, belgesel sinemanın gerçeklik ile olan ilişkisi üzerinden temellendiren bu çalışma, Türkiye’de belgesel sinemada arşiv kullanmanın önemini, arşiv kaynakların neler olabileceğini, bu kaynakların belgeselciye sağlayabileceği olanakları ve kaynaklara erişim konusunda karşılaşılabilecek güçlükleri irdelemek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma kapsamında amaçlı örnekleme yöntemi kullanılarak, belgesel film çalışmalarında arşivlerden faydalanan İsmet Yazıcı, Hasan Özgen, Hakan Aytekin ve Ethem Özgüven gibi yönetmenler ile yarı yapılandırılmış biçimde tasarlanan derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma sürecinde literatürden ve katılımcı yönetmenlerin aktardığı deneyim ve düşüncelerden elde edilen bulgular neticesinde, belgesel sinemanın gerçeklik ile olan ilişkinin bazı sınırlarının olduğu ve arşiv kaynakların belgesel sinemacılar için önemli veri toplama ve aktarma araçları olabileceği sonucu çıkarılmıştır.