{"title":"МОВАРОУННАҲР МЎҒУЛЛАР ҲУКМРОНЛИГИ ДАВРИДА","authors":"Sayqal Ahmedov","doi":"10.47980/moturidiy/2023-2/11","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"XIII аср бошларида Мовароуннаҳрнинг Чингизхон томонидан босиб олиниши ижтимоий, иқтисодий, маданий ҳаётнинг таназзулга юз тутишига олиб келди. 1215 йилда Чингизхон Хитойни босиб олгандан сўнг Мовароуннаҳрга бостириб кирди, бунинг натижасида мазкур юрт аҳолиси ҳалокатли йўқотиш, оммавий қирғин, вайронагарчилик, талончилик, асирлик ҳамда сургунга дучор бўлди. Мўғул босқинчилари ҳеч кимга раҳм қилмас, хотинларни, эркакларни, болаларни, шафқатсизлик билан ўлдирдилар. Улар шаҳарларни талон-талож қилиб, харобага айлантирдилар. Чингизхон вафотидан олдин ўзи эгаллаган улкан ҳудудларни ўғиллари орасида тақсимлаб берди. Хитой ва Мўғулистон – Ўқтойга, Тулуйга Хуросон, Эрон ва Ҳиндистон, Чиғатойга эса, Мовароуннаҳрдан то Шарқий Туркистонгача бўлган катта ўлка тегди. Босиб олинган ҳудуд халқларини ягона ҳукмдор қўл остида бошқариш мўғуллар учун тобора мушкуллашиб, кейинчалик турли норозиликларни келтириб чиқара бошлади. Бу ҳолат Олтин Ўрда хонлари ва улар тасарруфига киритилган ҳудудлар ўртасида ҳам содир бўла бошлади. Мазкур мақолада Чингизхон қўшинининг Мовароуннаҳрни босиб олиши, мўғуллар даврида ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ҳаёт, босқинчиликнинг оқибатлари ҳамда мўғуллар ҳукмронлигининг таназзулга юз тутиши тарихий-тадрижий равишда очиб берилади.","PeriodicalId":315975,"journal":{"name":"The Maturidiyya","volume":"56 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-06-06","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"The Maturidiyya","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.47980/moturidiy/2023-2/11","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}
引用次数: 0
Abstract
XIII аср бошларида Мовароуннаҳрнинг Чингизхон томонидан босиб олиниши ижтимоий, иқтисодий, маданий ҳаётнинг таназзулга юз тутишига олиб келди. 1215 йилда Чингизхон Хитойни босиб олгандан сўнг Мовароуннаҳрга бостириб кирди, бунинг натижасида мазкур юрт аҳолиси ҳалокатли йўқотиш, оммавий қирғин, вайронагарчилик, талончилик, асирлик ҳамда сургунга дучор бўлди. Мўғул босқинчилари ҳеч кимга раҳм қилмас, хотинларни, эркакларни, болаларни, шафқатсизлик билан ўлдирдилар. Улар шаҳарларни талон-талож қилиб, харобага айлантирдилар. Чингизхон вафотидан олдин ўзи эгаллаган улкан ҳудудларни ўғиллари орасида тақсимлаб берди. Хитой ва Мўғулистон – Ўқтойга, Тулуйга Хуросон, Эрон ва Ҳиндистон, Чиғатойга эса, Мовароуннаҳрдан то Шарқий Туркистонгача бўлган катта ўлка тегди. Босиб олинган ҳудуд халқларини ягона ҳукмдор қўл остида бошқариш мўғуллар учун тобора мушкуллашиб, кейинчалик турли норозиликларни келтириб чиқара бошлади. Бу ҳолат Олтин Ўрда хонлари ва улар тасарруфига киритилган ҳудудлар ўртасида ҳам содир бўла бошлади. Мазкур мақолада Чингизхон қўшинининг Мовароуннаҳрни босиб олиши, мўғуллар даврида ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ҳаёт, босқинчиликнинг оқибатлари ҳамда мўғуллар ҳукмронлигининг таназзулга юз тутиши тарихий-тадрижий равишда очиб берилади.
XIII asr boshlarida Movarounnaҳrning Genghis Khon tomonidan bosib olinishi ijtimoi, iqtisodiy, madaniy ҳayotning tanazzulga yuz tutishiga olib keldi.1215 jilda Genghis Khytoini bosib olgandan sўng Movarounnaҳrga bostirib kīrdi, buning natyazasida mazkur yurt aҳolisi ҳalokatli iuqotish, ommaviy qirғin, vayronagarchilik, talonchilik, asirlik ҳamda surgunga duchor budi.这些 "қilmas"、"hotinlarni"、"erkaklarni"、"bollarni"、"shafqatsizlik bilan ўldirdilar "等词语的意思是 "қilmas"、"hotinlarni"、"erkaklarni"、"bollarni"。Ular shaҳarlarni talon-talogh kilib, harobaga ailantirdilar.Genghis Khon vaphotidan oldeen uzi egallagan ulkan ҳududlarni oracida taqsimlab berdi.Hitoi va Muuliston - Ўқtoyga, Tulujiga Huroson, Eron va Ҳindiston, Chiatoyiga esa, Movarounnaҳrdan to Sharqiy Turkistongacha bўlgan katta ўлка tegdi.Boo Oltin Oltin Yard hondari va ular tasarrufiga kiritilgan ҳududlar ўrtasida ҳam sodir bўla boshladi.Mazkur maqolada Genghis Khan qushinining Movarounnaҳrni bosib olishi, mujullar daravrida ijtimoi iqtisodiy, siyosiiyayaya、boskinchikning oqibatlarī ҳamda mўullar ҳukmronling tanazzulga yuz tutiši tarihiy-tadrijiy ravishda eye beryladi.