Özbilincin Oluşumu ve Tanınma Problemi: Narziss ve Goldmund

Abstract

Felsefe tarihinde, özbilincin oluşumu ve tanınma sorununa ilişkin en kapsamlı çözümleme ve kavramsallaştırma Tinin Fenomenolojisi adlı eserinde Hegel tarafından yapılmıştır. Makalede, bu konuyla ilgili temel referans olan bu eserin özellikle “Bilinç” ve “Özbilinç” bölümündeki çözümlemelere yönelik yeniden bir okuma denemesi yapılmaktadır. Özbilincin oluşumu ve tanınma sorununa ilişkin felsefi literatürde yapılan çalışmalar genelde bu eserin Özbilinç bölümünde ortaya konulan Efendi-Köle diyalektiğine odaklanmaktalar. Dolayısıyla özbilince ve tanınma sorununa ilişkin diğer yaklaşımlar fazla dikkate alınmaz. Bu nedenle çalışma, Efendi-Köle diyalektiğiyle birlikte özbilince ilişkin farklı değerlendirme ve anlamlandırma olanaklarına dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla, çalışmada öncelikle insanın özbilinç olarak oluşumu, kendini tanıması ve bilmesi üzerinde durulmaktadır. İkinci olarak, iki özbilincin tek taraflı ve eşit olmayan tanınma biçimi olarak Efendi-Köle diyalektiğine değinilmektedir. Son olarak da, özbilincin kendinde ikileşmesi ve özbilinç olarak iki bireyin karşılaşması ve tanınmasının anlamı üzerinde durulmaktadır. Bu anlam, Herman Hesse’nin, örneklem olarak seçilen “Narziss ve Goldmund” romanından hareketle yapılan çözümleme ve değerlendirmelerle daha somut ve anlaşılır kılınmaya çalışılmaktadır.