Demirkapi In Dede Korkut

Abstract

Eski Türk yaşamının destani bir yansıması olan ve Türk tarihi, coğrafyası, dili, edebiyatı, kültürü, sanatı, müziği, hukuku, inanışları gibi birçok alanda değerli bilgiler içeren Dede Korkut Destanları dün olduğu gibi bugün de birçok araştırmacıyı kendine çekmektedir. Dede Korkut’ta birçok yer adı geçmektedir. Bunlardan biri Demirkapı/Demür Kapu Dervendi/Kapular Dervendi/Kapulu Kara Dervend/Karaderbent/Derbent’dir. Demirkapı’nın adı Dede Korkut Kitabı’nda beş boyda geçmektedir. Dede Korkut’taki Demirkapı, destanın alt coğrafyasında Türklerin anayurdu Orta Asya’da ve Avrasya’dadır. Dede Korkut’un alt coğrafyasının önemli bir tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgili olup Dede Korkut’taki Aladağ, Karadağ, Karaçuk, Kazılık Dağı, Türkistan, Amıt Suyu/Amu Derya, Demirkapı vb. birçok yer adı destanın tarihi coğrafyasını yansıtmaktadır. Türk tarihinde birçok yer Demirkapı/Derbent olarak bilinmektedir. Bu yerler özellikle de Türk devletlerinin diğer devletlerle sınır bölgelerini oluşturuyordu. Bu Demirkapı’lardan ikisi çok ünlüdür ve eski Türk tarihinin bir yansıması olarak, Dede Korkut Destanları’nda adı geçen Demirkapı’lar bunlardır. Birinci Demirkapı, Orta Asya’da Amu Derya yakınlarındaki Demirkapı’dır. İkinci Demirkapı, Hazar Denizi’nin batı kıyısında, Kafkasya’nın kuzeyindeki Demirkapı’dır. Gerek Orta Asya, Avrasya, Doğu Avrupa coğrafyasında gerekse Anadolu-Azerbaycan coğrafyasında Demirkapı adını taşıyan çok sayıda yer vardır. Bu makalede, Dede Korkut’taki Demirkapı; destanın alt coğrafyası ve üst coğrafyasındaki yeri incelenmiştir.