İBN CİNNÎ’YE GÖRE NAHİV İLLETLERİNİN HÜKÜMLERİ

Abstract

Arapların konuştukları dilin hikmetleri olarak bilinen ve çoğunlukla aklî yöntemlerle tespit edilen dil illetlerinin sahih kabul edilebilmesi için birtakım kriterler ve hükümler ortaya koyulmuştur. Bu hususta aralarında tam bir birlik olmasa da nahiv alimleri, bir vasfın illet kabul edilebilmesi için şartlar öne sürmüşler ve illet hükümlerini eserlerinde açıklamışlardır. Bu alimlerden birisisi de el-Hasâis adlı eserinde illet bahsini sistemli ve kapsamlı bir şekilde ele alan İbn Cinnî’dir. Makalemizin konusu el-Hasâis ekseninde İbn Cinnî’ye göre dil illetlerinin hükümleri ve sahih olma şartlarıdır. Klasik nahiv eserleri etrafında illet hükümlerini ve kriterlerini ele alan ayrıntılı çalışmalar bulunmadığından illet konusuna büyük katkısı olan İbn Cinnî’nin görüşleri etrafında bu konuyu değerlendirmeyi uygun gördük. Bu çerçevede bu çalışmada, genel hatları ile dil illetinin tanımına, İbn Cinnî’ye göre illetin kaynaklarına, illetleri ortaya koyarken esas aldığı ihticâc esaslarına ve illetin hükümlerine değinilmiştir.