“Şütür-Gürbe” as a Criticism Term in Turkish and Persian Poet Tezkeres

Abstract

Şair tezkirelerinde, şairlerin edebî yönleri ve şiirleri değerlendirilirken tezkire yazarlarının kullandıkları bazı ortak kelimeler ve kalıp ifadeler bulunmaktadır. Bu kelimeler ve kalıp ifadeler tezkire yazarlarının öznel değerlendirmeleri ve niteleme ifadeleri dışında şair tezkireleri bağlamında terim anlamı da kazanırlar. Alana özgü nesnel bir anlam ifade eden bu kelimeler, farklı biyografilerde belli bir kelime/kavram ağı etrafında kullanılırlar. Bu makale, Farsça ve Türkçe tezkirelerde yer alan şütür-gürbe tabirinin şair tezkirelerinde kullanılan bir şiir eleştirisi terimi olduğu iddiasını taşımaktadır. Bu bağlamda, Arapça bir meselden hareketle Farsça biyografik metinlere geçen ve özellikle Herat ekolü tezkireleri aracılığıyla da Türkçe tezkirelerde kullanılan şütür-gürbe tabirinin terimleşme süreci sorgulanacaktır. Bunun için sözlükler ve şerhler başta olmak üzere Türkçe şair tezkirelerine model olan Farsça tezkirelerde terimin yer aldığı pasajlardan tanık cümleler ve bunların diliçi aktarımları verilmiş, sonrasında şütür-gürbenin hangi tür şiirlerin eleştirisinde kullanıldığı değerlendirilmiştir. Şair tezkirelerinde bir şiir eleştirisi terimi olarak kullanıldığı tespit edilen şütür-gürbenin çok sayıda şiir yazan ancak iyi şiirleriyle kötü şiirleri birbirine karışan şairlerin biyografilerinde kullanıldığı görülmüştür.