İzmir Kent Folklorunda Çağdaş Bir Müzecilik Anlayışı: Arkas Sanat Örneği

Abstract

Özellikle yirminci yüzyılın ortalarından itibaren, başta politik ve ekonomik unsurlar ve küreselleşmenin etkisiyle, koleksiyon odaklı müzecilik anlayışı; yerini eğitim, teknoloji ve ziyaretçi odaklı bir müzecilik anlayışına bırakmış; UNESCO ve ICOM gibi uluslararası organizasyonların kurulmasıyla da bilimsel bir nitelik kazanmıştır. Çağdaş müzelerin sahip olduğu uygulama atölyeleri; eğlence ve dinlenme yerleri gibi mekânsal yapılanmaları; sunum, konferans, sohbet gibi etkinlikleri bu müzeleri bütüncül bir anlayışın ürünü kılmaktadır. Bu durum da çağdaş müzeleri; bilgilendirici, eğitici, deneyim kazandırıcı, eğlendirici, dinlendirici vb. sosyo-kültürel kazançlarıyla kent folklorunun önemli bir araştırma alanı haline getirmektedir. Yukarıdaki açıklamalar ışığında, Cumhuriyet’in 100. yılında İzmir’de kurulan Arkas Sanat’ın, İzmir kent folklorunda çağdaş müzecilik anlayışının bir örneği olarak ilk kez tanıtılması bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Bu bağlamda, Arkas Sanat’ın kültür-sanat faaliyetleri; bu faaliyetlerin tür, amaç-kapsam gibi yönlerden nitelikleri ve özellikle de Mattheys Köşkü’nde sergilenen halı koleksiyonu araştırılmıştır. Araştırmada, halı koleksiyonu özelinde köşkte sergilenen 75 adet halı zaman, mekân/yer ve motif bilgileri yönünden incelenmiş ve kültürel mirası yansıtan yönleri, 26 halı örneklemi üzerinden değerlendirilmiştir. Sergilenen halıların, türünün en temel ve nadide örneklerini temsil etmesi ve barındırdığı motifler ile döneminin duygu, düşünce ve inanç dünyasını yansıtması açısından kıymetli birer somut kültür miras olduğu görülmüştür. Tüm bu incelemeler neticesinde, Arkas Sanat’ın temelde Türk kültürüne, özelde ise İzmir kent kültürüne kazandırılmış bir değer olduğu aşikârdır. Ayrıca sahip olduğu halı koleksiyonu, Anadolu’da yüzyıllardır devam eden dokumacılık geleneğine ait dokuma tezgâhı, ipliklerin ve aletlerin bulunduğu bir sergi salonu, halı dokuma geleneğini anlatan dijital bir gösteri salonu, Arcademia’da gerçekleştirilen kültürel etkinlikleri ve bunlara ilave olarak köşkün bahçesinde yer alan kafesi ve mini golf sahası ile de toplumun tüm kesimlerini kucaklayan çağdaş müzecilik anlayışına uygun kültürel bir merkez olduğu görülmüştür.