AVANZÂDE MEHMET SÜLEYMAN’IN ULÛM-I HAFİYEDEN ÂYİNE İLE KEŞF-İ İSTİKBÂL ADLI FAL KİTABI

Abstract

Asker ve eczacı olan Avanzade Mehmed Süleyman 19-20. asrın en üretken yazarlarındandır. Hedef kitlesi genel okuyucu olan yazar edebiyat, sağlık ve ahlak kitapları yanında okültist metinler de kaleme almıştır. Bunlardan biri; Ulûm-ı Hafiyeden Âyine ile Keşf-i İstikbâl (Gizli İlimlerden Ayna ile Geleceğin Keşfi)’dir. Eser yalnızca ayna ile değil çeşitli fal yöntemleri, tefeül ve istihare ile geleceğin öğrenilmesi usullerini de anlatmaktadır. İnsanların nereden gelip nereye gittiklerini merak ettiğini düşünen Avanzade genellikle geleceğin daha çok merak edildiğini, bu sebeple çeşitli vasıtalar aracılığıyla geleceğin öğrenilmesi için büyü ve fal pratiklerinin ortaya çıktığını düşünür. Bu eserinde ise söz konusu usullerden bazılarına yer verdiğini söyler. 20. yüzyılın başında İstanbul’da pek çok popüler fal kitabının basıldığı bilinmektedir. Herhangi bir kalıcılığı olmayan ve kısa sürede unutulan bu metinler hem fal kültürüne hem de dönemin sosyal hayatına dair kayda değer bilgiler içermektedir. Yazar, fal ile ilgili tarihi bilgilerle ve çeşitli hükümdarların fal merakına dair anekdotlarla zenginleştirdiği eserinde, falın hangi amaçlarla bakıldığına dikkat çekmektedir. Âşıklar sevgili tarafından bir karşılık görüp görmeyeceklerini, genç kızlar ise kiminle nişanlanacaklarını öğrenebilmek için fala başvurur ki bu husus hâlâ geçerlidir. Dikkat çeken başka bir husus ise sosyal medya aygıtlarının henüz yaygınlaşmadığı o dönemde uzaktaki insanların sıhhat ve afiyetlerine dair merakların fal yoluyla giderilmeye çalışılmasıdır. Bu durum falın yalnızca bir keyif aracı değil aynı zamanda bir ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada Avanzade’nin söz konusu eseri tanıtılmış ve Latin harfleriyle okuyucuya sunulmuştur.