GÜMÜŞHANE İLİ VE YÖRESİ AĞIZLARI SÖZ VARLIĞINDA HAYVAN ADLANDIRMALARI

Abstract

Bir dilin söz varlığı o dili konuşanların tarihi, ekonomisi, kültürü hakkında da bilgi edinmemizi sağlar. Köklü tarihi boyunca çok farklı coğrafyalarda yaşamış ve çok farklı kültürler ile etkileşim içerisinde bulunmuş Türklerin de kullandıkları kişi, yer, bitki ve hayvan adlarında bu bilgilere ulaşılabilmesi mümkündür. Bozkırı hayat felsefesi edinmiş göçebe Türk topluluklarında hayvan, her zaman en temel unsur ve en önemli yardımcı olmuştur. Bu durum Türkçede aynı hayvana çok farklı adlandırmalar yapılmasını ve dolayısıyla dilde zenginleşmeyi sağlamıştır. Bu sözcüklerden bazıları ölçünlü dilimizde kullanılmaktadır fakat çok büyük bir kısmı sadece ağızlarımızda varlığını devam ettirmektedir. Ağızlarda yaşamaya devam eden bu sözcüklerin kayıt altına alınması önemlidir. Çünkü eğitim imkânlarının her geçen gün iyileşmesi, ulaştırma alanındaki gelişmeler ile birlikte insanların daha fazla seyahat edebilir duruma gelmeleri, teknolojik gelişmelere bağlı olarak iletişim unsurlarının daha fazla insanı etki alanı içerisine alması gibi nedenler farklı ağız özelliğine sahip bölgelerin ağız özelliklerinin bir an evvel kayıt altına alınmasını gerekli kılmaktadır. Türkiye Türkçesi ağızlarının önemli sahalarından biri de Gümüşhane’dir. Bu çalışmanın amacı Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarındaki hayvan adlandırmalarını tespit etmektir. Gümüşhane, Anadolu’ya Türklerin 11. yüzyıldan itibaren yoğun bir şekilde girdikleri göç yolları ile Trabzon-Erzurum-Tebriz anayolu üzerinde bulunduğu için çok farklı kültürlere ev sahipliği yapmış önemli bir ağız bölgesidir. Bu ağız bölgesinin tarihî, coğrafî ve kültürel özellikleri, bünyesinde ölçünlü dilimizde kullanılmayan çok farklı hayvan adlandırmalarını barındırmaktadır. Bu adlandırmaların bir kısmına Derleme Sözlüğü’nde de rastlanmamıştır. Bu çalışmada, Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarındaki hayvan adlandırmaları türlerine göre sınıflandırılarak incelenmiştir.