İzzeddin Ez-Zencânî’nin Tasrifu’l-‘İzzi Adlı Eserinin Sarf İlmindeki Yeri

Abstract

Arap Dili, tarihte yer alan kadim ve en zengin dillerden biridir. Hz. Peygamber (S.A.V.)’in tebliğ ettiği İslam Dini’nin Araplar arasında hızlı bir şekilde yayılması, Arapçanın başta Kur’an, hadis ve diğer dini metinlerin dili olması, bu alanda yapılan çalışmaları ve bu çalışmayı yürütenleri daha hassas olmaya yöneltmiştir. Hiç şüphe yok ki bu bağlamda yapılan çalışmalar, Arap dilinin grameri olan nahiv ve sarf üzerine birçok eserin yayınlanmasına da vesile olmuştur. Nitekim bu alanda gayret gösterip önemli eserler yazanlardan biri de İzzüddin ez-Zencanî’dir. ez-Zencânî, konu ile ilgili birkaç eser kaleme almıştır. Bu eserlerden en önemlisi de Tasrîfû’l el-‘İzzî adlı eseridir. Söz konusu eser, sarf ilmi alanında önemli bir yer tutmuştur. Bundan dolayı İslam dünyasının birçok medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuş ve önemli dil bilimcilerin dikkatini çekmiş, üzerine birçok şerh, haşiye ve ta’lîk yazılmıştır. Bu çalışmada h. Yedinci Yüzyılın önemli dil bilimcilerinden biri olan ‘İzzeddin- ez-Zencânî ve Tasrîfû’l el-‘İzzî adlı eseri incelenmiştir. Çalışma, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte, Arapça gramerinde ilk filolojik çalışmalar ve gramer çalışmalarının başlamasına neden olan faktörler ele alınmıştır. Birinci bölümde: nahiv, sarf ilminin tanımları, nahiv sarf ilminin doğuşuna ve sarf ilminin evrelerine kısaca değinilmiştir. İkinci bölümde, Arapça gramerine ve metodolojisine önemli katkıları olan, birçok ilim dalında eser telif eden, İzzüddin Abdulvehhâb ez-Zencânî’nin hayatı, ilmi kişiliği ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise Tasrîfû’l el-‘İzzî adlı eseri incelenmiştir. Tasrîfû’l el-‘İzzî adlı eser incelenirken, ilk olarak eserin çerçevesi ve konularına değinilmiştir. Ayrıca eseri nazım haline getirenler, eserin üzerine yapılan şerh hevâşî, ta’lik çalışmaları konu edinmiştir.