Kutbuddin eş-Şirâzî’nin Akılcı Felsefeye ve Meşşâî Tanım Teorisine Eleştirileri: Şerhu Hikmetü’l-İşrâk’ı Bağlamında Bir Tahlil

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Kutbuddin eş-Şirâzî’nin akılcı felsefeye ve Meşşâî tanım teorisine yönelik eleştirileri incelemektir. İşrâk felsefesi söz konusu olduğunda akla gelen ilk isimlerden biri Kutbuddin eş-Şirâzî’dir. Bu bağlamda 14. yüzyılda yaşamış olan Şirâzî, hem Sühreverdî’nin eserine şerh yazarak hem de müstakil eserler kaleme alarak İşrâkî tavrıyla dikkat çekmektedir. Bu anlamda İşrâkî tavırla ilgili en açık ifadeleri Hikmetü’l-işrâk’a yazdığı şerhte rastlamak mümkündür. Şirâzî, İbn Sînâ’nın tarif teorisine eleştiriler yönelterek tanımın; ortak kurucu unsurlardan yani cins ve ayırt edici kurucu unsurların toplamından meydana gelmesinin zor olduğunu belirtir. Biz bu çalışmada öncelikle Şirâzî’nin Hikmetü’l-işrâk’a yazdığı şerhinin “mukaddimesinde” yer alan İbn Sînâ’ya yönelik eleştirilerini, bahsî hikmete zarar verdikleri görüşünü ve İşrâk felsefesinin kaynaklarını ele almaya çalışacağız. Daha sonra Şirâzî’nin tarif konusunda İbn Sînâcı tarif teorisine yönelik eleştirilerin inceleyeceğiz. Elde ettiğimiz bilgilerden hareketle de, Şirâzî’nin İşrâkîlik tasavvurunu ortaya koymaya, eleştirilerinin kaynağını ve getirdiği çözüm önerileri ele alınacaktır.