Het onvertaalbare hervertaald. Piórem i piórkiem versus Letterlijk en figuurlijk

Abstract

Jos Wilmots is auteur van Letterlijk en figuurlijk, gebaseerd op woordspellen en linguïstische associaties. Hoewel ogenschijnlijk totaal ontoegankelijk voor niet-moedertaalsprekers en alleen voor moedertaalsprekers amusant, is het boekje een soort puzzelboek. Voor Nederlandstaligen eenvoudiger dan voor anderen, maar de meeste puzzels hebben er een concrete oplossing. Dit boek begrijpen houdt in: zoeken naar paronomasia’s, naar meerduidigheden, naar bepaalde contexten. Ook soms graven in Bijbelse citaten, in de geschiedenis van België. Kortom: hoewel het niet bedoeld was voor niet-moedertaalsprekers Nederlands, niet in eerste instantie althans, is het al bij al een erg verrijkend pareltje voor wie het Nederlands leert. De opsteller van deze tekst heeft het boekje destijds naar het Pools (Piórem i piórkiem) vertaald waarbij soms een ander woordspel moest worden toegepast of een andere associatie opgeroepen. Het hoofddoel was destijds om te kijken of het eens mogelijk zou zijn, bij zo’n opstapeling van de voorstaande categorieën drempels. In sommige gevallen was het enkel kijken naar een passend paronomastisch equivalent, en soms was het op zoek gaan naar analogieën die voor een Poolse lezer begrijpelijk zouden zijn. Dit moest af en toe tot een andere beeldspraak in de Poolse versie leiden (niet alle idiomen laten zich woord voor woord vertalen), of tot een kleine omweg om de originele gedachtelijn te bewaren. Dit opstel is bedoeld om de Jubilaris (en andere geïnteresseerden) te vertellen wat er in de Poolse versie eigenlijk staat, vergeleken met het Nederlandse origineel.