سیاست استعماری قرن نوزدهم روسیه تزاری برای تسخیر هرات

Abstract

روس‌های تزاری بدنبال توسعه سیاست استعماری خویش و هم‌چنان حفظ آسیای مرکزی از رقیب خویش دولت هندبریتانوی و نیز رسیدن به سرزمین زرخیز هند، چشم طمع را به هرات که بر سر راه هند قرار داشت دوخته بودند. روس‌ها باری در صلح تیلیست (1807 م) با ناپلئون در گرفتن هند از بریتانیا، همگام شدند تا از راه هرات به هند هجوم ببرند ولی نتیجه نداد. بعدها دولت تزاری از دو طریق می‌خواست بر این شهر تسلط یابد، اول این‌که خواهان تصرف خیوه بودند تا راه خویش را از طریق مرو به آن‌جای باز کنند و در نهایت از راه دره حاصل‌خیز هرات و با استفاده از ظرفیت این شهر که خصوصیت گدام (انبار) غله آسیای مرکزی را بخود داشت تجهیز سپاه بزرگ را به هند بگیرند، دوم این‌که دولت ایران را مبنی بر درخواست وی برای ادعای ارضی بر هرات تحریک و کمک کنند تا به این شهر تسلط یابد و از این طریق با استفاده از توافقات گلستان و ترکمن‌چای به راحتی در هرات نفوذ کنند و از این طریق رفتن به هند را آغازکنند. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نوع کتاب‌خانه صورت گرفته است هدفش این است که هرات چگونه در قرن نوزدهم برای روس‌های تزاری به یک موقعیت خاص برای پیش‌برد اهداف امپریالیزمی‌شان قرار گرفته بود؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که روس‌ها پی هم در قرن نوزدهم دست از تلاش برای تسلط بر هرات بر نداشتند، تا این که در نهایت دولت تزاری با انگلیس بدنبال اتحاد علیه امپراطوری نوظهور آلمان شد و رفته رفته بر اختلافات خویش با انگلیس در آسیا، با معاهده (1907 م)، نقطه پایان گذاشت.