SLOBODA KRETANJA U ODLUKAMA EVROPSKOG SUDA ZA LJUDSKA PRAVA I USTAVNOG SUDA BOSNE I HERCEGOVINE

Abstract

Sloboda kretanja, pravo kretanja ili pravo na putovanje je kon- cept ljudskih prava koji obuhvata pravo građana da putuju od mjesta do mјesta unutar teritorije države, kao i da napuste državu i vrate se nazad. Pravo podra- zumijeva ne samo posjetu mjestima, već i promjenu mjesta boravka ili posla. Tak- vo pravo obezbjeđuju ustavi mnogih država i dokumenti koji odražavaju norme međunarodnog prava. Sloboda kretanja je proklamovana i u članu 13 Univerzalne deklaracije o pravima čovjeka, kao i u članu 12 Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima. Tim međunarodnim dokumentima o ljudskim pravima sva- kome ko se legalno nalazi na teritoriji jedne države, zajemčeno je pravo slobode kretanja i izbora mjesta stanovanja u granicama te države. Svako ima pravo da na- pusti svaku zemlju, uključujući i svoju vlastitu, i niko ga ne može samovoljno lišiti prava da se vrati, odnosno uđe u svoju zemlju. S tim u vezi je i pravo na azil koje je zajemčeno svakome kao zaštita od proganjanja, ali je isključeno onda kada se radi o slučaju gonjenja zbog krivičnog djela nepolitičke prirode ili postupaka i radnji protivnih ciljevima i načelima Ujedinjenih nacija (član 14 Univerzalne deklaraci- je). Autori postavljaju pitanje da li su u svjetlu nužnosti zaštite demokratskog por- etka, neograničena ovlaštenja izvršne vlasti (de iure ili de facto) u vezi slobode kretanja – jedna od glavnih opasnosti demokratskom poretku, te da kao takva predstavljaju obilježje apsolutističkih i diktatorskih sistema? Ova pitanja autori razmatraju kroz relevantnu praksu Evropskog suda za ljudska prava i Ustavnog suda Bosne i Hercegovine. Zaključuju da savremeni konstitucionalizam osigurava nadmoć zakonodavstva. S druge strane, sigurnost države i njenog stanovništva su vitalni javni i privatni interesi koji zaslužuju zaštitu i koji mogu dovesti do privre- menog odstupanja od određenih ljudskih prava. Stoga su bitna ograničenja trajan- ja, okolnosti i obim takvih ovlaštenja.