EVOLUTION OF AN INSTRUMENTAL GENRE IN TRADITIONAL TURKISH ART MUSIC: A DISCUSSION ON “INSTRUMENTAL SEMÂΔ

Abstract

Turk sanat muzigi gelenegi yaratmalarinin bicim ozellikleri yuzyillar boyunca evrilmistir. Diger taraftan, evrim sureci esnasinda yaratmalarin icra ozellikleri ve islevleri de degiserek cesitlenmistir. Bu degisimlerin bir sonucu olarak, pesrev ve sazsemâisi (calgi icin semâi, calgisal semâi) gibi terimler de burada tartisilan mahiyetlerini kazanmislardir.Bu makalede; calgisal turler hakkinda kisa bilgiler, yazili tarihi kaynaklar olan edvârlardan bazilarina dayanilarak kronolojik sirada verilmistir. Ardindan, calgisal semâi turunun evrimi aciklanmis ve cok daha eski bir tur olan pesrev ile iliskileri uzerinde durulmustur. Bu asamada; belirli bazi usulleri pesrev turunun esas tasarim unsurlari olarak goren yaygin bir yargiya degindim. Sonucta, usule atfedilen onemli rolun genis anlamda geleneksel bir kompozisyon tarzindan kaynaklandigi vargisina ulastim. Bu cercevede, calgisal semâinin belirleyici ozellileri (bicim, islev, baglam ve bu bilesenlerin iliskileri) burada acikliga kavusturuldu. Calgisal semâi hakkindaki tartismamla ilgili olarak, form (bicim) teriminin yaygin bir sekilde tur terimi yerine kullanilmasi uzerinde durmak gerekmistir. Cunku bicim ve tur terimleri, muzik arastirmalari icin onemli anahtarlardir; ayrica bu terimler, Turk sanat muzigi gelenegi yaratmalarini tasnif etmek icin de onem tasimaktadir. Bir cikarim olarak; bicim, gercekten de bir turun tarifinin yapilmasina buyuk katkida bulunabilir. Fakat bicim, turu belirleyen essiz bir unsur degildir ve bu sebeple bicim teriminin tur terimi yerine kullanilmasi dogal olarak belirsizlik uretir. Makalenin baslica sonucu, turlerin her ozellikliginin evrilebilecegi ya da yok olabilecegi, buna bagli olarak tasniflerin kalici olmadiklarinin gozden kacirilmamasi gerektigidir.