Otwarty patriotyzm jako konsekwencja dynamicznej religii

Abstract

Mimo pojawienia się po II wojnie światowej światopoglądu kosmopolitycznego, problem budowania wspólnoty i tożsamości oraz żywotności państwa narodowego pozostał aktualny. W artykule autor zastanawia się nad rolą religii w budowaniu otwartego patriotyzmu, czyli takiego, który jest pozbawiony ograniczeń związanych z poglądami nacjonalistycznymi. Sięgając m.in. do Henriego Bergsona, rozróżnia religię statyczną i dynamiczną, stwierdzając za tym filozofem, że punkt kulminacyjny religii dynamicznej uwidacznia się w Ewangelii, a zwłaszcza w Kazaniu na Górze. Zwolenników tego podejścia łatwo także znaleźć poza religią chrześcijańską (np. Buber, Gandhi czy muzułmanin Iqbal). Rozróżnienie Bergsona miało wpływ na zapoczątkowanie m.in. przez Jacquesa Maritaina tzw. bratnich nowoczesnych poglądów w katolicyzmie, które obecnie mają dosyć znaczący wpływ na nauki Kościoła, również w kontekście rozróżniania między nacjonalizmem a patriotyzmem. Patriotyzm otwarty, w przeciwieństwie do swojej nacjonalistycznej odmiany, nie wyklucza wewnątrzspołecznego pluralizmu ani też nie narzuca jedności etnicznej lub religijnej. Bliski był on m.in. Schumanowi, Janowi Pawłowi II czy Franciszkowi. Autor zauważa, że szukanie łączności między lokalnością a globalną solidarnością jest zadaniem społeczności religijnych we współczesnym świecie.