The Historical Process of the Establishment of So-Called Armenian Province which is the Basis of Armenia

Abstract

Ermenilerin, tarihinin başlama dönemi ile ilgili çeşitli iddialar bulunmaktadır. Bu tezlerin birçoğunun ayağı yere sağlam basmasa da genel kabul gören iddiaya göre Ermeniler, önce Balkanlardan gelip Orta Doğuya yerleşmiş, daha sonra burada yüz kızartıcı bir suç işlemeleri sonucu Babil kralı tarafından kuzeye sürülmüş ve gelip Doğu Anadolu topraklarına yerleşmiştir. Burada kendilerine büyük hayallerle gerçeklerden uzak bir milli tarih inşa etmişler ve ütopik sözde “Büyük Ermenistan” iddialarını ortaya koymuşlardır. Tarihleri boyunca bağımsız bir devletleri bulunmayan Ermeniler, bölgenin güçlü imparatorluklarının yerel idari birimi olarak mevcudiyetlerini sürdürmüştür. Nihayet Selçuklular ve sonrasında Osmanlı döneminde rahatı ve yüksek refahı yakalayan Ermeniler, devlet kurmak hevesine düşmüş ve XVII. yüzyılda Avrupa devletlerinden yardım istemiş ancak umdukları desteği bulamamışlardır. Ermenilerin, sözde “Büyük Ermenistan” hayalleri ile Rusya’nın bölgedeki politikaları ve çıkarlarının üst üste düşmesi sonucu Revan’ın, 1827 yılında Ruslar tarafından işgal edilmesinin ardından 21 Mart 1828 tarihinde yapay bir Ermeni Vilayeti kurulmuştur. Rusya, Ermeni Vilayeti’ni kurarak Osmanlı-Kaçar devletlerinin ortasında bir yapay Hıristiyan siyasi yapı oluşturup hem onları birbirinden ayırmayı, hem Azerbaycan halkından, hem de Türkistan’dan koparmayı hedeflemiştir. Aynı zamanda bu vilayetin kurulmasıyla Ruslar, hem Doğu Anadolu Ermenilerini kendi taraflarına çekmeyi planlamış hem de onları yalnız kendilerinin çıkarları için kullanılacak bir halk olarak kontrol altında tutmak ve kendilerine bölgede sosyal dayanak oluşturmak istemiştir. Rusya, bu nedenle Revan, Nahçıvan ve Karabağ hanlıklarının topraklarına Kaçar ülkesinden ve Doğu Anadolu’dan Ermeni göçmenler getirip iskân ettirerek etno-demografik yapıyı kendi lehine değiştirmeye çalışmıştır. 1840 yılına gelindiğinde artık Ermenilerin siyasi gücüne ihtiyacı kalmayan Rusya, bu defa bölgede otoritesini güçlendirmek ve yerel yönetimi merkezileştirmek için Ermeni Vilayeti’ni lağvetmiştir. Ancak kurulan bu suni Hıristiyan yapı, bölgedeki Rus hâkimiyetine sosyal dayanak oluşturmayı sürdürmüş ve günümüzdeki Ermenistan’a önemli bir temel teşkil etmiştir. Bu çalışmada Güney Kafkasya bölgesi ve Batı Azerbaycan toprakları ile hiçbir tarihi bağı ve geçmişi bulunmayan Ermenilerin, tarihi ile ilgili bilgi verilerek bugünkü Ermenistan’ın kurulmasında büyük rol oynayan ve temel teşkil eden Ermeni Vilayeti’nin kurulmasının tarihi süreci incelenmiş olup, bu bağlamda Ermeni tarihinin başlangıcından, Ermeni Vilayeti’nin sonlandırıldığı 1840 yılına kadarki dönemi ele alınmıştır.