BADANIA NAD PRZESTĘPCZOŚCIĄ ZORGANIZOWANĄ W KONTEKŚCIE JEJ PRZECIWDZIAŁANIA I ZWALCZANIA UJĘCIE RETROSPEKTYWNE

Abstract

Artykuł przedstawia w ujęciu retrospektywnym badania nad przestępczością zorganizowaną w kontekście jej przeciwdziałania i zwalczania. W pierwszej jego części zasygnalizowana została geneza tych badań w ośrodkach akademickich, ze szczególnym podkreśleniem inicjatyw podjętych w latach 80. w Zakładzie Prawa Karnego i Kryminologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W kolejnych latach wiodąca rola w tym zakresie przypada strukturom reprezentującym nauki kryminologiczne na Wydziale Prawa w Białymstoku, skupionym wokół Białostockiej Szkoły Kryminologii. W drugiej części artykułu autor omawia inicjatywy badawcze podejmowane w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie, a postępujące w kierunku instytucjonalnego podejścia do zwalczania przestępczości zorganizowanej. Wskazane zostały najważniejsze projekty badawcze realizowane przez pracowników Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie we współpracy z partnerami reprezentującymi ośrodki akademickie i Fundację Przeciwdziałania Przestępczości Zorganizowanej. Trzecia część artykułu traktuje o możliwościach i kierunkach zwiększenia efektywności przeciwdziałania i zwalczania przestępczości zorganizowanej na kanwie badań prowadzonych w ramach Białostockiej Szkoły Kryminologii. W szczególności wyeksponowane zostały wnioski wynikające z pionierskiego projektu badawczego, zrealizowanego przez dra Zbigniewa Raua, dającego początek skoordynowanym badaniom nad bezpieczeństwem w Polsce. W podsumowaniu artykułu autor podkreśla m.in., że stworzenie spójnie działającego, kompleksowego systemu przeciwdziałania i zwalczania przestępczości zorganizowanej, kształtowanego na podstawie naukowej analizy tego zjawiska, powinno być główną dyrektywą organów państwa. Rozwiązania kompleksowe powinny obejmować zarówno regulacje o charakterze materialno-prawnym, procesowym, jak i wykonawczym. Rolą nauki i środowiska akademickiego jest poszukiwanie i analizowanie problemów, jakie towarzyszą przestępczości zorganizowanej oraz systemowi przeciwdziałania temu zjawisku i jego zwalczania. Mogą one mieć charakter prawny, kryminologiczny, kryminalistyczny, ale także etyczny, np. ochrona prywatności, konflikty dóbr prawnych — wolności i bezpieczeństwa, konstytucyjna zasada proporcjonalności czy oportunizmu w procesie karnym. Powinno się zatem analizować dostępne technologie i opiniować je w celu wdrożenia, ale to rolą organów jest ich wprowadzenie i ocena przydatności dla bieżących potrzeb służb. Działania te powinny być realizowane zarówno w płaszczyźnie teoretycznej (w tym dogmatycznej), jak i praktycznej.