ENERJİ TÜKETİMİ, TEMİZ ENERJİ VE KARBONDİOKSİT EMİSYONLARININ FİNANSAL AÇIKLA İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Abstract

Turkiye’de 1980’li yillarin sonlarinda uluslararasi sermaye akimlarinin tumuyle serbestlesmesiyle birlikte tamamlanan finansal serbestlesme sureci, ulkeyi finansal acidan disa acik hale getirmistir. Bu durum ozellikle 1980’li yillardan bu yana Turkiye’nin yasam standartlarinda, uretim yapilarinda ve is yapma yontemlerinde birtakim degisim ve gelismelerin yasanmasina sebep olmus, tuketilen enerji ve salinan karbondioksit emisyon miktarini da buyuk olcude etkilemistir. Bu calismanin amaci, Turkiye icin 1974-2016 donemini dikkate alarak enerji tuketimi, temiz enerji ve karbondioksit emisyonuyla finansal aciklik arasindaki uzun donemli ve nedensellik iliskisini ortaya koymaktir. Bu kapsamda, bagimli degisken olarak finansal aciklik gostergesi, bagimsiz degisken olarak da enerji tuketimi, karbondioksit emisyon miktari ve temiz enerjiyi temsilen petrol ve hidroelektrik tuketimi gostergeleri kullanilmistir. Calismada degiskenler arasindaki uzun donem iliskinin varligi Maki (2012) coklu yapisal kirilmali esbutunlesme testiyle arastirilmis, degiskenler arasinda uzun donemli iliskinin var oldugu tespit edilmistir. Bu nedenle esbutunlesme testinden elde edilen yapisal kirilmalari da modele ekleyerek FMOLS esbutunlesme katsayi tahmincisiyle degiskenler arasindaki uzun donemli iliskiye iliskin katsayi tahmini yapilmistir. Bu test sonucunda, degiskenler arasinda uzun donemde pozitif bir iliskinin oldugu ve 2001 ve 2009 yillarindaki yapisal kirilmalarin uzun donemli iliskiye etkisinin negatif, 2006 yilindaki yapisal kirilmanin ise uzun donemli iliskiye etkisinin pozitif oldugu bulgulari elde edilmistir. Calismada ayrica degiskenler arasindaki nedensellik iliskisinin varligi Fourier Granger nedensellik testi kullanilarak analiz edilmis, karbondioksit emisyonlari, enerji tuketimi ve hidroelektrik tuketiminden finansal acikliga dogru tek yonlu nedensellik iliskisinin var oldugu sonucuna ulasilmistir. Sonuc olarak elde edilen bu bulgular, Turkiye’de buyume hipotezinin gecerli oldugunu onaylamaktadir.