AN ASSAY on SOCIAL MEMORY and UNKNOWN PERPERATORS: 90’S TURKEY

Abstract

Toplumsal bellek ve medya çatısı altındaki bu araştırmada 90’lı yıllarda Türkiye’de yaşanan faili meçhullerin bir hafıza mekânı / ara bellek olan medya materyalleri üzerinden eleştirel okuması yapılmıştır. Araştırmada boş gösteren ve efendi gösteren arasındaki diyalektik ilişki gözler önüne serilerek Türkiye’nin medya materyalleri üzerinden hatırlama pratiğinde iz sürülmüştür. Bu iz sürme işlemi kapsamında araştırmanın temel amacı ise, Türkiye’de yaratılan ötekilik halleri ve kimlik çatışmaları üzerinden görünür kılınan şiddet olgusunun eleştirisiyle birlikte demokratikleşmeye katkı koymak ve ana akım medyanın üstlendiği veya üstlenemediği rolü gözler önüne sermektir. Bu bağlamda araştırmada nitel desen kullanılmış, amaçlı örneklem çerçevesinde dönemin yüksek tirajlı ana akım gazetelerinde yer alan manşet haberler Lacan’ın efendi gösteren matrisiyle birlikte nitel betimsel analize tabi tutulmuştur. Araştırmada toplumsal belleğin bileşkesine ulaşabilmek ereğiyle dönemin alternatif medyası olan Limon, Leman dergilerinde yer alan amaçlı örneklem çerçevesinde belirlenmiş olan karikatürlerde Barthes’ın studium modellemesiyle semiyotik analizle irdelenmiştir. Elde edilen bulgular içerisinde ötekilik ekseninde laik/seküler/aydın - muhafazakâr/radikal islamcı ötekililiği, alevi/sol ideoloji/aydın - milliyetçi/muhafazakâr/radikal islamcı ötekililiği ve Kürt/sol ideoloji/aydın – milliyetçi/Türk/muhafazakâr ötekililikleri görülmüştür. Bu ötekilikler üzerinden ana akım medyada haberlerin servis edilişine yönelik yapılan eleştirel okuma çerçevesinde ise Türkiye’nin şiddetle olan imtihanına ilişkin olarak şiddet - linç topolojisi oluşturulmuş ve bir eleştirel okuma modeli olarak sunulmuştur.