18. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİNDE DÜZENİN ISLAHI YA DA MODERNLEŞME PERSPEKTİFLERİ. TEKLİFLER, TEDBİRLER VE KONUYA İLİŞKİN GÖRÜŞLER

Abstract

Bu makalede, 16. Yüzyılın ortalarından itibaren; Osmanlı toplumunun “erkân-ı erbaa” denilen (ümera, reaya, tüccar ve ulema) dört temel unsuru ile "seyfiye (ordu), kalemiye (bürokrasi), ilmiye ve hânedan" gibi yine dört temel kuvvet üzerine kurulmuş olan devlet ve toplum düzenindeki bozulmalar hakkında 17.-18. Yüzyıllar Osmanlı fikir ve düşünce dünyası içinde oluşan devlet düzenin Islahı ya da Modernleşme Perspektifleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. 16. Yüzyılın ortalarından itibaren dönem aydınlarının Osmanlı devlet ve toplum düzeninde ‘bozulma’ olarak tespit ve teşhis ettikleri sorunlar, bunların çözümüne ilişkin ıslah veya yeniden tesis önerileri farklı disiplinlerce uzunca zamandır batılılaşma, yenileşme ve modernleşme başlıkları altında incelenmiştir. 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde, Büyük Atatürk’ün yoruma yer bırakmayacak şekilde, “muassır medeniyetler seviyesi” olarak işaret ettiği, ancak İmparatorluğun farklı dönemlerinde farklı yorumlanarak farklı tarif edilen ancak sonuç itibarıyla; özgürlükçü, eşitlikçi, adaletçi, güçlü ve müreffeh bir devlet ve toplum ülküsünü hedefleyen bu sürecin hemen her dönemi zorlu ve sancılı geçmiştir. Bu makalede; Osmanlı-Türk devlet ve toplumunun yaşadığı bu sosyo-kültürel, siyasal sürecin, 17. ve 18. Yüzyıllardaki gelişmeleri ile bu yaşananlar hakkında günümüzdeki farklı görüşler değerlendirilmiştir.