Millî Mücadele’de Antep Savunması’ndan Batı Cephesi’ne 5’inci Tümen (1918-1921)

Abstract

Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918’de İtilaf Devletleri ile Mondros Mütarekesi’ni imzalayarak Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmişti. Mütarekenin 5’inci maddesi gereğince de ordularını terhis etmeye başlamıştı. Mütareke imzalandığında Musul’da 6’ncı Ordu ve ona bağlı 5’inci Tümen bulunmaktaydı. Mütareke şartları gereği de 6’ncı Ordu lağvedilmişti. Bunun yerine bölgede Harbiye Nezaretine doğrudan bağlı 13’üncü Kolordu kurulmuştu. 5’inci Tümen de bu kolorduya bağlanmış ve tümen, Mardin ve çevresinin asayişini sağlamakla görevlendirilmişti. Güney Cephesi’nde 24 Mart 1919’da Urfa’nın işgal edilmesiyle birlikte 5’inci Tümen, Urfa Savunması’na katılmıştı. Urfa’nın 11 Nisan 1920’de istiklaline kavuşmasından sonra 5’inci Tümen, 3 Kasım 1920’de Antep Savunması’na görevlendirilmişti. Tümen burada başarılı muharebelerle Fransızlara darbeler indirmişti. Fakat kuşatma çemberi kırılamadığından açlığa çare bulamayan Antep halkı, 8 Şubat 1921’de Fransızlara teslim olmuştu. Milli Mücadele’de Güney Cephesi’nde Fransızlarla Ankara Hükümeti arasında barış görüşmeleri başladığı zaman Batı Cephesi’nde Yunanlar Sakarya Nehri’nin doğusuna kadar ilerlemişti. Dolayısıyla bu ilerleyiş, Batı Cephesi’nin kuvvetlendirilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarmıştı. Bu kapsamda 5’inci Tümen, Güney Cephesi’nde 9 Kasım 1920’de kurulan 2’nci Kolorduya bağlı olarak Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılmak üzere 26 Temmuz 1921’de Batı Cephesi’ne gönderilmişti. Çalışmada Antep Savunması’ndan Batı Cephesi’nde Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılan 5’inci Tümenin faaliyetleri ele alınacaktır. Çalışmanın ana kaynaklarını MSB ATASE Arşivi’nden temin edilen belgeler ile literatürde konuya dair yer alan çalışmalar oluşturmaktadır. Tespit edilen belge ve bilgiler; nitel, nicel ve karşılaştırmalı yöntemle analiz edilerek çalışma ortaya konulacaktır.