Tarihi Bulgular ve Hakîki’nin Bilinmeyen Şiirlerinden Hareketle Karakoyunluların Mezhebi Eğilimleri Üzerine Yeni Tespit ve Görüşler

Abstract

Karakoyunluların inanç yapısı ve mezhepsel eğilimleri öteden beri gerek Avrupalı gerekse de Türkiye ve İranlı araştırmacıların dikkatini çekmiş ve söz konusu araştırmacılar bu konu hakkında çeşitli tespit ve görüşler ortaya koymuşlardır. Bu görüşlerde ise bir fikir birliğine varılamadığı görülmüş; bazı araştırmacılar Karakoyunluların inançları ile ilgili “Şii” ya da “Gali Şia” inancında olduklarını değerlendirirken, birtakım araştırmacı ise onların bu devletin “Sünni” inancına mensup olduğu görüşünü ileri sürmüştür. Bu durum Karakoyunlu Devleti’nin inanç yapısının nasıl olduğu hususunda çelişkili fikirlerin ortaya koyulmasına sebebiyet vermiştir. Karakoyunlu Devleti’nin mezhepsel eğilimlerine yönelik bugüne kadar literatürde yerini almış birbirinden farklı tespit ve görüşlerden hareketle hazırlanan bu makalemizde, öncelikle Avrupa, Türkiye ve İran sahası tarihçilerinin ortaya koymuş oldukları tespit ve fikirler ele alınmıştır. Bu tespit ve fikirlerin değerlendirilmesinin ardından ise Karakoyunlu Devleti’nin çağdaşı olan müverrihlerin eserlerinde yer alan tespitler değerlendirilerek okuyucunun dikkatine sunulmuştur. Gerek Karakoyunlular döneminde gerekse de sonraki dönemlerde yapılan araştırmalar eleştirel bir bakış açısıyla tarih ve halk bilimi disiplinleri çerçevesinde değerlendirmeye tabii tutulmuştur. Söz konusu tespit ve değerlendirmelere ilave olarak saha çalışmalarımızda bir Alevi dedesi cönkünde tespit ettiğimiz ve Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah Hakiki’ye ait olma olasılığı yüksek bir ihtimal olan sekiz gazelin içeriğinden yola çıkarak konu ile ilgili üzerinde düşünülmesi gereken yeni tespitler ve fikirler ortaya koyulmuştur. Yaptığımız bu yeni tespitler ve mevcut literatürün bir bütün olarak eleştirel bir gözle ele alınması neticesinde Karakoyunlu Devleti’nin inanç yapısı ile ilgili bilgi karmaşası ve bundan kaynaklı oluşan bulanıklık ve belirsizliğin giderilmesi hedeflenmiştir.