Pir Sultan Abdal, Dönemi ve O’nu Yaratan Koşullar

Abstract

Pir Sultan Abdal, 16. yüzyıl Osmanlı toplumunda yaşamış ve şiirleri ve eylemiyle halka mal olmuş olan Alevi inancındaki yedi ulu ozandan biridir. Yaşamı hakkındaki bilgiler daha çok halk dilinde efsaneleşmiş anlatımlara dayanmaktadır. Yaşadığı dönemle ilgili olan Osmanlı kayıtlarında yaşamı, eylemleri hakkında sağlıklı bilgilere rastlanmamaktadır. Bu yetersizliğe karşın kimi araştırmacılar, Osmanlı arşivlerine girerek tam olmasa da bazı bilgilere ulaşmışlardır, ama bunlar da Pir Sultan Abdal’ın yaşamı, kişiliği, doğum-ölüm tarihleri, gerçekten kendini astıranın daha önce müridi, sonra Sivas valisi olan Hızır Paşa mı olduğu hakkında aydınlatıcı ve ikna edici bilgiler vermemektedir. Bunları ancak Pir Sultan’ın şiirlerinden öğreniriz. Pir Sultan Abdal’ı doğru değerlendirmek, yaşadığı dönemin toplumsal koşullarını iyi irdelemek, mücadelesinin en büyük silahı olan şiirlerinin özünü iyi algılamak için öncelikle 16. yüzyıl Osmanlı toplumunun maddi ve kültürel dokusunu ortaya koymak gerekir. Bu dokuyu iyi bir biçimde ortaya koyduğumuz zaman Pir Sultan Abdal olayını da doğru bir biçimde kavramış ve değerlendirmiş oluruz. Pir Sultan Abdal, bu koşulların ürünü bir ozandır. İçinde yetiştiği halkın düşüncelerini, özlemlerini ve taleplerini, çeşitli dini parolalarla süslenmiş deyişlerle, sazıyla dile getirmiş ve halkıyla birlikte mücadeleye dönüştüren bir lider-ozan olmuştur. Onun mücadelesine kulak verirken, onun baştan beri anlatmaya çalıştığımız ortamın ve koşulların ürünü olduğunu ve kendisini yetiştiren felsefenin gereği her alanda Osmanlı’yla ters düştüğünü bir an için bile olsa gözden ırak tutmamalıyız.