Heroiczne – komiczne – sentymentalne. Muzyczny obraz Amazonek w najstarszej zachowanej operze Józefa Elsnera i Wojciecha Bogusławskiego

Abstract

Opera Amazonki Józefa Elsnera i Wojciecha Bogusławskiego, powstała w orbicie muzycznych wpływów wiedeńskich, nadanym jej przez twórców określeniem „heroiczno-komiczna” wskazuje na łączność z obszarem popularnych podówczas oper buffa posiłkujących się – nierzadko funkcjonującymi jako obiekt parodii – elementami seria, nazywanych najczęściej drammi eroicomici. Artykuł podejmuje kwestię muzycznego obrazu tytułowych Amazonek w operze Elsnera, wykazując ostatecznie, iż element parodystyczny pojawia się w nim jedynie wyjątkowo, zasadniczy konflikt dramatyczny został zaś przedstawiony z pełną powagą, co zbliża operę raczej do utworów w rodzaju tragikomicznego Axura Antonio Salieriego. Swoistą cechą muzycznego obrazu Amazonek okazuje się natomiast zamierzone przeciwstawienie muzycznych elementów związanych z wysokim stylem oper seria – głównie w heroicznej partii Królowej – i sentymentalnego „stylu średniego”, charakterystycznego dla postaci sentymentalnych, przed wszystkim tytułowej Herminii. Opisany zabieg kompozytorski nie ogranicza się do ilustracji treści zawartych w libretcie, lecz samodzielnie dookreśla w duchu idei oświeceniowych zasadniczy konflikt dramatu, ukazując pierwiastek sentymentalny jako element płynący z natury Amazonek, zaś sprzeciwiający mu się pierwiastek heroiczny jako narzucony siłą autorytetu Królowej.