Sosyal Dışlanma Unsuru Olarak Sosyal Yardım Sistemleri: Utanç ve Damgalamanın Yeniden Üretimi

Abstract

Bu çalışmada sosyal yardımların neden olduğu utanç ve damgalama olgusu incelenmektedir. Bu kapsamda seçici ve evrensel sosyal yardım sistemleri değerlendirilmektedir. Evrensel sosyal yardım sistemleri hak temelli bir yaklaşımla sosyal yardımların sunulması esasına dayanmaktadır. Bu nedenle de utanma ve damgalanma duygusunun en az yaşanmasına neden olmaktadır. Ancak seçici sosyal yardım sistemleri hem yardım alıcılarının belirlenmesi hem de yardımların yapılması sürecinde damgalama ve utanma duygularının yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olmaktadır. Bu duruma neden olan unsurlar ise; gelir testi ve benzeri yoksulluk testlerinin bireylerin ve hanelerin mahremiyetini gözetmeyen yapısı, idari personelin uygun olmayan davranışları ve siyasi karar mekanizmalarının klientalist tutumlarıdır. Bu kapsamda seçici sosyal yardım sistemlerinin damgalama ve utanma duygularının yaşanmasını engelleyecek şekilde düzenlenmesi önem arz etmektedir. Bu maksatla yoksulluk haritalarının oluşturulması, idari personelin eğitimi, bilgi ve iletişim teknolojileri vasıtasıyla başvuru süreçlerinin basitleştirilmesi, farklı yardım sunan kurumlar arasında eşgüdümün sağlanması ve siyasi kaygılardan uzaklaştırılması gerekmektedir.