„Na skrzydłach estetycznego piękna ku świetlanym sferom Nieskończoności”. Muzyka i żydowscy reformatorzy w XIX-wiecznej Warszawie

Abstract

Artykuł przedstawia zarys życia muzycznego warszawskich Żydów postępowych w XIX wieku. Poczynając od około 1800 roku, haskala (żydowski ruch oświeceniowy) przyczyniła się do modernizacji bytu Żydów zamieszkujących ziemie polskie. Zmiany dotyczyły zarówno muzyki towarzyszącej żydowskiej liturgii w postępowych synagogach warszawskich, jak i udziału maskilów (zwolenników reform religijnych i społecznych) w życiu muzycznym miasta. Badając te zmiany poprzez pryzmat debaty na łamach czasopisma „Izraelita” o wprowadzeniu organów do żydowskiego obrządku, autorka zgłębia cztery zagadnienia, które były często podejmowane przez redakcję tygodnika. Pierwszym jest znaczenie muzyki świeckiej w żydowskim Bildung dla procesu emancypacji i integracji. Drugie dotyczy reform liturgicznych, które obejmowały wprowadzenie do nabożeństwa nowej muzyki i instrumentów. Trzecie skupia się na nasycaniu wyrażanych w piśmie poglądów estetycznych pojęciami romantycznego idealizmu, które nakłaniały do zatarcia granic między świeckimi, a sakralnymi funkcjami muzyki. Ostatnie reprezentuje rolę muzyki podjętej przez „Izraelitę” walce z teoriami o żydowskiej niższości rasowej.