Bizans Pembesi: Alexis Gritchenko’nun Konstantinopolis Anlatısı

Abstract

1919 Kasim'i ile 1921 Nisan'i arasini Itilaf kuvvetlerinin isgali altindaki Istanbul'da geciren Ukraynali ressam Alexis Gritchenko (Oleksa Hryshchenko), 1923’te Paris’te Constantinople Bleu et Rose (Konstantinopolis Mavi ve Pembe) sergisini acti ve 1930’da halen yasadigi Paris’te Istanbul’da tuttugunu soyledigi gunlugunu yayimladi. Gunluk’te Bizans Konstantinopolis’ine, onun tarihine, kulturune, sanatina, mimarisine dair pek cok bilgi verir. Gritchenko’nun aktarimlari hem guncel tarihyazimina hem de kisisel gozlemlerine dayanir ve tum bunlari duyusal bir deneyim olarak sunar. Gozlemleriyle besledigi tarih bilgisi, Gunluk’te antik, Bizans ve Osmanli’dan parcalar tasiyan eklektik ve tarihdisi bir Konstantinopolis olarak karsimiza cikar. Gritchenko, Bizantinizm olarak degerlendirilebilecek eserler ureten modernist bir ressamdir, bu yonuyle caginin bir temsilcisidir; Vladimir Tatlin, Vasily Kandinsky gibi Gritchenko da Bizans sanati uzerine dusunmustur. Gritchenko’nun sozlu betimindeki duyusallik ve eklektik tarih algisi Istanbul’da urettigi resimlerde de gozlenebilir. Ozellikle sehrin Bizans surlari ve Ayasofya’yi tasvir ettigi eserlerde Bizans ve Osmanli ogeleri ic ice gecer. Gritchenko’nun Gunluk’te kurguladigi Tarihi Yarimada, mekânlari, yapilari, insanlari ve onlarin gundelik hayatlariyla tarihin akisinin disinda kalmis, ancak tum parcalari birbiriyle uyum icinde kurgulanmis fantastik atmosferiyle bir hierotopos’tur. Bu yazida Gunluk’te Bizans tarihi, yapilari ve kulturune yapilan atiflar saptanmis ve bunlar hem cagdas hem de Gritchenko’nun erisimi olabilecek yazin cercevesinde degerlendirilmistir. Boylece Gritchenko’nun, okuma ve gozlemlerine dayali Konstantinopolis’ini nasil kurguladigi gosterilmistir.