GÖKTÜRKLERDEKİ “KUT” İLE SASANİLERDEKİ “FARRAH” (XVARRAH) KAVRAMLARI ARASINDAKİ BENZERLİKLER

Abstract

Miladi 6. yüzyıldan itibaren Orta Asya bölgesinde görünmeye başlayan ve kısa sürede büyük bir imparatorluğa dönüşen Göktürkler, çağın bir diğer etkili devleti olan Sasaniler ile ticari ve siyasi ilişkiler kurmuştur. Göktürklerin o dönemde göçebe bir medeniyet sürmesi, Sasanilerin ise yerleşik bir hayata sahip olmasına rağmen iki devletin hakimiyet anlayışları arasında bazı ortak benzerliklerin olduğu anlaşılmaktadır. Bilhassa devlet mekanizması ve siyasi gücün kullanımını meşrulaştıran, Farrah ve Kut gibi kavramlar buna örnektir. Farrah kelimesi; saadet, mutluluk, talih ve şans gibi manalara gelmektedir. Tabii Farrah kavramı bu anlamları dışında daha çok Sasani şahlarının, devleti ve millet idare etmek için Ahura Mazda tarafından kendilerine verildiğine inanılan siyasi ve dini gücü ifade ederdi. Eski Türklere özgü olan Kut kavramı da Farrah kelimesine benzer anlamlara gelmekle birlikte, Göktürk Kağanlarının kontrol ettikleri devlet ve o devleti oluşturan millet unsurunu iyi şekilde yönetmek için Kök Tengri tarafından kendilerine itâ edildiğini düşündükleri tanrısal bir gücü temsil etmekteydi. Bu çalışma, tarihte ilk Türk devleti olarak bilinen Asya Hunlarından Göktürklere intikal eden Kut kavramı ile Farrah arasında ne gibi benzerlikler olduğu konusunu sınırlı kaynaklar ışığında ortaya koymayı amaçlamaktadır.