KALKINAMAMIŞ YÖRELER İÇIN İNOVATIF YOL: A.B.D. FIRSAT BÖLGESI VERGI TEŞVIK YATIRIM YASASI

Abstract

OZ Kalkinamamis yorelere tesvikte inovatif bir yol Amerika’da 2017’de ilk kez yasasi cikan ve 2019’da revizyon edilen “firsat bolgesi” (opportunity zone) vergi tesvik yatirim yasasidir.  Bu makalede Amerika’nin yururluge koydugu ve ilerlettigi yasanin icerigini, elestirilerini ve Turkiye’dekiyle karsilastirmasini incelendikten sonra, Turkiye’ye olasi uygulamadaki zorluklari tartisilmaktadir. Tesvik sisteminde vergide 3 avantaj saglanmaktadir: Vergi oteleme (mevcut vergiyi 7 yil sonra odeme); vergi indirimi (5 yil sonra %10 ve 7 yil sonra %15 indirim) ve vergiden muafiyettir (10 yil boyunca firsat bolgelerine yatirimlardan elde edilecek gelirlerden vergiden muaftir). Turkiye’deki tesviklere gore farklari siralanirsa: Turkiye’deki tesvikler iller bazindadir. Bir il ya tamamiyla tesvik bolgesindedir ya da degildir.  Amerika’daki uygulamada mahalle/yore bazlidir. Turkiye’deki uygulamada yatirim yapildiginda vergi tesvik imkâni saglanmaktadir. Mevcut olan bir vergi yukumlulugune yonelik bir tesvik yoktur.  Turkiye’de tesvik bolgesindeki tesvikten faydalanmak icin aktif olarak yatirim yapilmasi gerekmektedir. Turkiye’de bunu bir fon uzerinden pasif yatirimci olarak gerceklestirilememektedir. Amerika’da fonun yatiriminin en az %90’nunun firsat bolgesinde olmasi sartiyla tesviklerden pasif yatirimci olarak faydalanilmaktadir. Turkiye’de tesvik kapsamina giren illerde her ekonomik faaliyet vergi indirimine konu olmamaktadir. Ekonomik faaliyetin ilde belli noktalarda (organize sanayi bolgesinde) ve belli sektorlerde (tarim) olmalidir. Amerika’da yasa bunu konu ve miktar siralamasi getirmemistir. Bu asamada butun hedef sermayeyi ve sermayedari firsat bolgesine sokmaktir.