Bâkıllânî’nin (ö. 403/1013) İ’câzu’l-Kur’ân Adlı Eserinin Bedî´ Sanatları Açısından İncelenmesi

Abstract

Hicri dördüncü yüzyılın önde gelen Eş´arî kelamcılarından olan Bâkıllânî, kelami konuların dışında Kur’ân’ın i´câzına dair bir eser kaleme almıştır. Bu eserinde Bâkıllânî, kendisinden önce bu sahada eser kaleme alan Rummânî ve Hattâbî’nin bazı açılardan izini takip etmiştir. Bu çalışmada, Bâkıllânî’nin söz konusu eserinde Arap belâgatının saç ayaklarından biri olan bedî´ ilmi sanatlarını nasıl uyguladığı incelenmiştir. İnceleme sonucunda müellifin cinas, seci, müvazene, leff ü neşir vb. sanatları i´câza dair bu teorik eserinde uygulamaya özen gösterdiği görülmüştür. Anlaşılan Bâkıllânî, Kur’ân’ın nazmının mucize oluşuna dair kanıtlar ortaya koyarken yine Kur’ân’ın edebi üslubuna öykünmüştür. Arap edebiyat eleştirmenlerinin bir kısmı şiir ve nesirde bedî´ sanatlarının tekellüflü kullanılmasının eserin sıdk ve doğruluğuna halel getirebileceği ve bunun bir eleştiri konusu olduğunu ifade etmişlerdir. Bu açıdan çalışmada, Bâkıllânî’nin söz konusu eserinin bedî´ sanatlarında ne ölçüde doğal olduğu da saptanmaya çalışılmıştır. Eser, bedî´ sanatlarının İslam teoloji klasiklerinde de kullanıldığı varsayımından hareket etmiştir.