15. ve 16. Yüzyıl Türkçe Matematik Eserlerinde Geçen Manzum Bir Matematik Problemi

Abstract

Bu calisma on besinci ve on altinci yuzyil Turkce matematik eserlerinde karsilastigimiz manzum bir matematik problemi uzerinedir. Orijinalinin Farsca oldugunu dusundugumuz ve kimi eserlerde Farsca, kimilerinde ise Turkce olarak yer alan bu problem hisâbu’l-hataeyn (cift yanlis hesabi) uzerinedir. Problemin yer aldigi metinlerin tamamina yakini muhasipler icin yazilmis gozukmektedir. Şimdiye kadar belirleyebildigimiz kadariyla problemin yer aldigi en eski tarihli metin Hayruddin Halil bin Ibrahim tarafindan 885 (1480- 81) yillarinda kaleme alinan ‘Miftâh-i Kunuz-i Erbâb-i Kalem ve Misbâh-i Rumuz-i Ashâb-i Rakam’ adli Farsca eserdir. Bu calismada problem tanitildiktan sonra, yazarlarin vermis olduklari farkli cozumler incelenecek ve bu cozumlerin kisa bir karsilastirmasi yapilacaktir. Bu inceleme, yazarlar ve eserleri hakkinda genel bazi ipuclari elde etmeye de yardimci olmasi bakimindan onemli gozukmektedir. Bunun yaninda bu problem araciligiyla gec on besinci ve on altinci yuzyillarda kaleme alinan Turkce matematik eserlerinin bir gelenek olusturup olusturmadigi hakkinda da bazi yorumlar yapmak mumkun gozukmektedir.