Przewrót herderowski i jego skutki

Abstract

Filozofia Herdera zaważyła na najważniejszych zmianach w myśleniu o narodzie i państwie, jakie dokonują się od XVIII wieku po czasy nam współczesne. Rozważania na temat dziejów narodu bez jego zdefiniowania w myśl filozofii Herdera nie jest możliwe. Mówiąc wprost: i my żyjemy w epoce Herdera. Warto więc prześledzić zarówno jego poglądy jak i ich praktyczne w prowadzanie poprzez nauki humanistyczne i przyrodnicze do polityki. Przebudzenie narodowe od XVIII wieku dokonywało się szczególnie dramatycznie w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie państwa Trójprzymierza, oparte na dynastiach, zazdrośnie strzegły monopolu państwowego. Przełom, jaki dokonał się w tym względzie najlepiej uwidacznia fakt, że kongres wiedeński kierował się zasadą legitymizmu, zaś kongres paryski tłumaczył suwerenność i granice podmiotowością narodów. Wiek XX i XXI to nadal walka o uzyskanie lub utrzymanie suwerenności przez narodowe podmioty.