TÜRK ALP GELENEĞİNİN ORTAÇAĞ ANADOLU TASVİR SANATINA YANSIMALARI

Abstract

Antik donemlerden ortacag tarihine kadar Emperyal imgelerin en onemlilerinden biri de, muhtemelen “atli asker-kahraman” tasvirlerinin, gorsel malzeme olarak kullanimidir. Sergilenen guc olarak kabul edebilecegimiz atli asker ya da kahraman imgesi, karsisindakine hukmetmek kaygisindan dogmus olmali ki; bunun gercekte karsiligini, “Ortacagda cok sayida ata sahip olmanin siyasi-askeri ve ticari guc gostergesi olarak kabul edilmesinden” anlamaktayiz. Erken Turk eserlerinde karsimiza cikan alp tasvirlerinin, Bati’ya goc evresinde, Anadolu’ya tasindigi bilinmektedir. Islamiyet’ten onceki kahramanlik vasfi on planda olan, Turk alp gelenegi Islamiyet’in cihad ve gaza anlayisi dogrultusunda alp-gazi yani Musluman-Turk kahramanina donusmus ve cesitli tasavvuf tarikatlarinin halk arasina yerlesmesiyle de alp-erenler yani savasci dervisler sekline girmislerdir. Bu calisma, Turk alp geleneginin Islamiyet’ten sonraki donemde Ortacag Anadolu’sundaki yansimalarini gostermesini amaclamaktadir. Ortacag Anadolu’sunun “atli asker ikonografisi”, Turklerin Islamiyet’ten onceki kultur cevresinde sekillenmis ve Islamiyet’le beraber devam etmis koklu bir gecmisin urunudur. Dini olsun ya da olmasin bu atli tasvirler, Turklerin Anadolu’ya gelmeye baslamasindan sonraki donemlerde, fiziksel ustunluk kurma mucadelesi disinda kullanilan ve izleyiciler uzerinde psikolojik baski kuracaklari bir silaha da donusmustur. Elbette bu silahin etkili olmasi icin ortacag halkinin iyi bildigi ve tanidigi bir imge secilmis ve atli asker (kahraman) tasvirleri Anadolu’da farkli malzemeler iceren eserler uzerinde Ortacag Anadolu halkinin imajlar dunyasina hitap eden gorsel bir solene donusmustur. Anahtar Kelimeler: Alp, Dervis-Gazi, Atli Asker Tasviri, Ortacag, Anadolu