Cechy fonetyczne o podłożu gwarowym w wypowiedziach uczniów szkoły podstawowej (kl. I–VI)

Abstract

Children form their language under the influence of close family members. From them they hear their first words and sentences. And to them they direct their first linguistic constructions. Children begin school education with the knowledge and skills gained at home. Therefore in a school one can observe the coexistence of different varieties of Polish. The aim of this article is to discuss the basic linguistic features of dialect origin in the oral statements of pupils, to determine roots of those utterances and their repartition according to the phase of their education. The author also pays attention to the didactic aspect, namely to the influence of those features on the process of teaching.   REFERENCES Bąk Stanislaw, 1983, Polszczyzna gornośląska w przedwojennej szkole średniej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wroclawskiego, Wroclaw. Cygan Stanislaw, 2011, Przejawy świadomości jezykowej mieszkancow wsi konca XX wieku na przykladzie Lasocina na Kielecczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce. Cząstka Bozena, Synowiec Helena, 1990, Ksztalcenie sprawności jezykowej (cwiczenia dla uczniow środowiska śląskiego), Wydawnictwo Towarzystwa Milośnikow Jezyka Polskiego, Krakow. Dejna Karol, 1993, Dialekty polskie, wyd. 2, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Wroclaw. Dejna Karol, 1994, Atlas polskich innowacji dialektalnych, wyd. 2, Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Łodź. Friedrich Henryk, 1937, Fonetyczna wymiana b//w i p//ⱷ w świetle materialu mazowieckiego, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa. Gajda Stanislaw, 1982, Podstawy badan stylistycznych nad jezykiem naukowym, Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Wroclaw. Gajda Stanislaw, 2006, Komunikacyjny model zroznicowania wspolczesnej polszczyzny, w: J. Sierociuk, red., Gwary dziś, t. 3: Wewnetrzne zroznicowanie jezyka wsi, Poznanskie Towarzystwo Przyjaciol Nauk, Poznan, s. 7–17. Gala Slawomir, 1994, Malopolsko-śląsko-wielkopolskie pogranicze jezykowe, cz. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Łodzkiego, Łodź. Grochola-Szczepanek Helena, 2012, Jezyk mieszkancow Spisza. Plec jako czynnik roznicujący, Instytut Jezyka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Krakow. Grochola-Szczepanek Helena, 2013, Badania jezyka mieszkancow wsi w kontekście przemian spolecznych, „Socjolingwistyka”, t. 27, s. 43–53. Jachimowska Katarzyna, 1998, Bledy jezykowe popelniane przez lodzian, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 37, s. 15–27. Kania Stanislaw, 1982, Szkice logopedyczne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. Kąś Jozef, Kurek Halina, 2001, Jezyk wsi, w: S. Gajda, red., Jezyk polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 440–459. Klimkowski Marceli, 1976, O mechanizmach sluchu fonematycznego i problemie analizy i syntezy sluchowej, w: L. Kaczmarek, red., Studia logopaedica. Materialy ogolnopolskiego sympozjum, Lublin 5–7 IX 1974 i 27–28 V 1975, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, Lublin, s. 75–89. Kowalikowa Jadwiga, 2018, Milośnictwo polszczyzny pieknej, poprawnej i sprawnej – jako nieodzowny skladnik szkolnej edukacji jezykowej skierowanej ku wartościom, „Polonistyka. Innowacje”, nr 7, s. 11–28. Kucharzyk Renata, 2001, Gwara w ocenie jej uzytkownikow, „Jezyk Polski”, R. LXXXI, z. 1–2, s. 98–103. Kurek Halina, 1987, Przelączanie kodu jezykowego, czyli socjologiczne aspekty wzajemnego oddzialywania jezyka literackiego i dialektow, „Jezyk Polski”, R. LXVII, s. 63–69. Kurek Halina, 1995, Przemiany jezykowe wsi regionu krośnienskiego: studium socjolingwistyczne, Wydawnictwo Universitas, Krakow. Kurek Halina, 2002, Kod mieszany i metody jego badania, w: J. Okoniowa, B. Dunaj, red., Studia dialektologiczne II, Wydawnictwo Lexis, Krakow, s. 73–79. Kurek Halina, 2014, Tozsamośc kulturowa polskiej wsi w epoce globalizacji i przemian spoleczno-ekonomicznych, w: M. Rak, K. Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materialy z konferencji naukowej „Gwara i tekst” Krakow, 27–28 września 2013 r., Ksiegarnia Akademicka, Krakow, s. 45–54. Łapicz Czeslaw, 1972, Gwarowe podloze bledow gramatycznych (na przykladzie Szkoly Podstawowej nr 2 w Cichem), „Poradnik Jezykowy”, z. 1, s. 36–44. Marciniak Renata, 2008, Gwary lowickie dawniej i dziś na tle innych gwar polskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Łodzkiego, Łodź. Nitsch Kazimierz, 1957, Dialekty jezyka polskiego, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich, Wroclaw. Ozog Kazimierz, 1998, Jezyk polskiej wsi na tle przemian wspolczesnej polszczyzny, w: S. Gala, red., Teoretyczne, badawcze i dydaktyczne zalozenia dialektologii, Łodzkie Towarzystwo Naukowe, Łodź, s. 119–125. Pelcowa Halina, 2002, Dialektologia wobec wyzwan XXI wieku, w: S. Gala, red., Dialektologia jako dziedzina jezykoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Ksiega jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, Łodzkie Towarzystwo Naukowe, Łodź, s. 383–392. Pelcowa Halina, 2004, Gwara – drugi jezyk mieszkancow wsi czy „gorsza” odmiana jezyka ogolnopolskiego, w: M. Wojtak, M. Rzeszutko, red., W kregu wiernej mowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Sklodowskiej, Lublin, s. 163–176. Roclawski Bronislaw, 1977, Kierunki polityki zmierzającej do poprawy sytuacji dziecka wiejskiego wstepującego do szkoly, „Socjolingwistyka”, t. 1, s. 108–115. Roclawski Bronislaw, 1981, Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. Sierociuk Jerzy, red., 2006, Gwary dziś, t. 3: Wewnetrzne zroznicowanie jezyka wsi, Poznanskie Towarzystwo Przyjaciol Nauk, Poznan. Styczek Irena, 1982, Badania i ksztaltowanie sluchu fonematycznego (komentarz i tablice), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. Styczek Irena, 1983, Logopedia, Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa. Synowiec Helena, 1982, Slownictwo gwarowe w wypowiedziach uczniow szkol śląskich, w: J. Kram, E. Polanski, red., Z teorii i praktyki dydaktycznej jezyka polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 127–134. Synowiec Helena, 1992, Sprawnośc jezykowa uczniow w śląskim środowisku gwarowym. Problemy, badania, konsekwencje dydaktyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. Synowiec Helena, 1997, O regionalnych uwarunkowaniach sprawności jezykowej uczniow w mlodszym wieku szkolnym (na przykladzie szkol śląskich), w: J. Kida, red., Ksztalcenie jezyka dziecka w mlodszym wieku szkolnym, Wydawnictwo Wyzszej Szkoly Pedagogicznej, Rzeszow, s. 157–164. Synowiec Helena, 2000, Zroznicowanie regionalne jezyka uczniow a dydaktyka szkolna, w: T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, red., Szkola na pograniczach, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 119–126. Synowiec Helena, 2013a, Slowo wstepne, w: H. Synowiec, M. Kubarek, red., Odmiany polszczyzny w szkole. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 7–8. Synowiec Helena, 2013b, Śląska ojczyzna polszczyzna z perspektywy edukacyjnej. Wybor zagadnien, Wydawnictwo Sapientia, Katowice. Synowiec Helena, 2013c, Zroznicowanie terytorialne polszczyzny a edukacja jezykowa, w: H. Synowiec, M. Kubarek, red., Odmiany polszczyzny w szkole. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 50–65. Świderska Halina, 1929, Dialekt Ksiestwa Łowickiego, „Prace Filologiczne”, t. XIV, s. 257–413. Topolinska Zuzanna, 1990, Charakter i dynamika jezykowych procesow integracyjnych w powojennej Polsce, „Socjolingwistyka”, t. 9, s. 29–35. Trzaska Eugeniusz, 1935, Gwara i wplywy obce w jezyku uczniow śląskich, Wydawnictwo Instytutu Pedagogicznego w Katowicach, Katowice. Wilkon Aleksander, 2000, Typologia odmian jezykowych wspolczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. Wiśniewska Halina, 1971, Odbicie gwary regionu przemyskiego w bledach uczniow, „Poradnik Jezykowy”, z. 10, s. 618–620. Wiśniewska Halina, 1976, Regionalizmy w zeszytach uczniow szkol lubelskich, „Polonistyka”, nr 5, s. 41–44. Wyderka Boguslaw, 2014, Problemy teoretyczne wspolczesnej dialektologii, w: M. Rak, K. Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materialy z konferencji naukowej „Gwara i tekst” Krakow, 27–28 września 2013 r., Ksiegarnia Akademicka, Krakow, s. 13–21. Zdunska Helena, 1967, Formy typu rąbe, zlame, zlape w gwarach Polski centralnej, „Poradnik Jezykowy”, z. 9, s. 393–400. Zgolkowa Halina, 1986, Czym jezyk za mlodu nasiąknie, Wydawnictwo Poznanskie, Poznan. Żlabowa Janina, 1959, Wlaściwości gwarowe w jezyku mlodziezy śląskiej, „Zeszyty Naukowe Wyzszej Szkoly Pedagogicznej. Sekcja Jezykoznawcza”, s. 17–37.