NEZARETHANELERİN AVRUPA İŞKENCEYİ ÖNLEME KOMİTESİ STANDARTLARI BAĞLAMINDA TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU TARAFINDAN İZLENMESİ VE RAPORLANMASI

Abstract

İşkenceye Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne Ek İhtiyari Protokol ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu uyarınca Türkiye’nin “Ulusal Önleme Mekanizması” görevini ifa eden Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, kişilerin özgürlüğünden yoksun bırakıldığı ya da koruma altına alındığı yerlere düzenli aralıklarla ziyaretler düzenlemektedir. Bu yerlerden biri olan nezarethanelere Kurum, 2022 yılı Ağustos ayı sonu itibariyle toplam 22 farklı ilde izleme ziyareti düzenlemiştir. Ziyaretler neticesinde edinilen tespit, gözlem ve şikâyetler ulusal ve uluslararası normlar bağlamında değerlendirilerek rapora bağlanmış ve büyük bir şeffaflıkla kamuoyuyla paylaşılmıştır. Bu raporlarda, muhatap kurumlara yönelik insan hakları ve kötü muamele ihlallerini “önleyici” mahiyette tavsiyeler verilmiştir. Tavsiyelerin olgunlaşmasında, aynı zamanda İnsan Hakları Eylem Planı’nda “yol gösterici belge” olarak kayda geçen Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi standartlarının dikkate alındığı görülmektedir. Bu standartlar, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, insan onuruna saygı duyulması ile işkence ve kötü muamelenin önlenmesine yönelik olup demokratik toplumlar için büyük bir önemi haizdir. Dolayısıyla Ulusal Önleme Mekanizması olarak Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun çalışmaları, hem Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi standartlarının ülke sathında yerleşmesi ve yaygınlaştırılmasını kolaylaştırmakta hem de tüm kurumlar için bir “iyi niyet beyanı” olarak değerlendirilebilecek İnsan Hakları Eylem Planı’nın hayata geçmesine katkı sunmaktadır. Bu bakış açısıyla söz konusu çalışmada, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi standartlarının önemi ve nezarethaneler özelinde bu standartların neler olduğu aktarılacak, akabinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’nun nezarethane ziyaretleri, nezarethane ziyaret raporları ve bu raporlarda yer alan tavsiyeler detaylı bir biçimde ele alınarak analiz edilmeye çalışılacaktır.