Sayısal Modeller ile Taşkın Yayılım Haritasının Oluşturulması ve Risk Altında olan Alanların Belirlenmesi: Türkköse Deresi Örneği

Abstract

Hizli ve kontrolsuz kentlesme sebebiyle artan sel ve taskin gibi dogal afetler hayati olumsuz etkilemektedir. Meydana gelen kayiplarin onlenebilmesi ve zararlarin minimuma indirilebilmesi icin incelemelere zemin teskil etmek uzere ozellikle kentsel alanlardan gecen derelerin modellenmesi ve taskin yayilim haritalarinin olusturulmasi gerekmektedir. Ayrica, olusturulan taskin yayilim haritalari, kentsel alanlarda meydana gelen arazi kullanimi degisiklikleri dikkate alinarak guncellenmelidir. Dolayisiyla dere kenarlarinda yapilan yeni yerlesimler taskin yayilim haritalari dikkate alinarak yapilmalidir. Ayrica, dere kenarlarindaki mevcut yerlesim alanlari da taskin haritalari dikkate alinarak guvenli bolgelere tasinmalidir. Bu kapsamda, taskin debilerinin hesaplanmasi ve yayilim haritalarinin olusturulmasi icin yapilan calismalar hayati derecede onemlidir. Bu calismada, Istanbul’da bulunan Sazlidere Havzasi’nin hidrolojik modeli ve havza sinirlari icerisindeki ana dere olan Turkkose Deresi’nin hidrolik modeli olusturulmustur. Calismada havza alani, egimi, siniri, yukselti haritasi, arazi kullanimi, toprak tipi ve dere guzergâhlari WMS adli yazilim programi kullanilarak modellenmistir. Daha sonra, hidrolojik model icin HEC-HMS ve hidrolik model icin HEC-RAS programlari kullanilmistir. Olusturulan hidrolojik model, daha once havzada olculen yagis ve akis verileri kullanilarak kalibre edilmistir. Son olarak, 03–05 Temmuz 2005 tarihleri arasinda meydana gelen siddetli yagis kullanilarak havza uzerinde ana dere ve yan kollarda olusan taskin yayilim haritalari elde edilmistir. Modelde olusan taskin incelenmis ve ana derenin mansabina yakin bolgelerde su derinliginin maksimum 8 m civarinda olabilecegi gorulmustur. Ayrica, yerlesim alanlarindan gecen ana deredeki ve yan koldaki su derinliklerinin sirasi ile 6 m ve 4 m ve taskin yayiliminin 260 m ve 240 m genislikte oldugu model sonuclarindan elde edilmistir. Boylece, olusturulan model ile Turkkose Deresi’nin taskin analizi yapilmis ve yerlesim bolgesindeki taskindan etkilenebilecek alanlar tespit edilmistir .