Ali Şir Nevâyî’nin Toplumsal Meselelere Kritik Analitik Bakışı

Abstract

Şiir aleminin sultanı olarak nitelendirilen Ali Şir Nevâyî (M. 1441-1501) yazdığı eserleriyle Türk edebiyatını yeni bir aşamaya yükseltmiştir. Timurlu Rönesansının son, aynı zamanda en seçkin temsilcilerinden biri olan Nevâyî, sanat alanındaki faaliyetleri, devlet görevleri ve toplumsal faaliyetlerinin yanı sıra büyük bir düşünür olarak ön plana çıkmaktadır. O çalışma hayatında doğrudan siyasi ve toplumsal görevleri üstlenmiş, vakıflar kurmuş, bütün malvarlığını bu yönde harcamıştır. Hüseyin Baykara’nın çocukluktan itibaren dostu ve en çok güvendiği kişi olması sebebiyle devlet görevlerine getirilmiş, siyasi kişiler ve devlet adamlarını iyi tanımıştır. Şiirleri dışında topluma, ilme, sanata verdiği değer onun toplum tarafından sevilmesine sebep olmuş, şair daima toplumla iç içe olmuştur. Bu sebeple Nevâyî kaleme aldığı eserlerinde yaşadığı dönemin dikkate değer meselelerini de dile getirmiş, bu meselelerin çözüme kavuşması için kritik analitik bakışlarını ifade etmiştir. Üstelik onun bu düşünceleri yeri geldiğinde alegorik ve mecazî anlatımla aktarılmış, şairin ideal insan, ideal devlet ve ideal toplum konusundaki düşüncelerini yansıtmıştır. Bu sebeple Nevâyî’nin bıraktığı miras sadece ilmî ve edebî bakımdan değil, aynı zamanda sosyal meseleler yönünden de değerlidir.