19. YÜZYILDA OSMANLI HAKİMİYETİNDEKİ CEBEL-İ LÜBNAN DÜRZİLERİ

Abstract

Yavuz Sultan Selim’in 1516 yılında Ridaniye ve 1517’de Mercidabık Savaşı sonrası Lübnan Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Mısır’ı fethetmesiyle birlikte Halep, Şam, Sayda ve Bağdat olmak üzere dört kısma ayrılmıştır. Osmanlı hâkimiyetindeki Cebel-i Lübnan Suriye’ye batıdan, kuzeydoğudan ve güneybatıdan komşu olmuştur. Cebel-i Lübnan’ının kuzeyinde Beyrut vilayetine bağlı Trablusşam, doğusunda Baalbek, güneyde Sayda, batısında ise Beyrut ile Akdeniz bulunmaktaydı. Akdeniz’e kıyısı olması dışında Beyrut gibi önemli ticaret merkezinin de burada bulunması iktisadi hayatı canlı tutmuştur. Sosyolojik açıdan bakıldığında bölge milletler ve dinler mozaiğini içinde barındıran bir yapıya sahip olmuştur. Bölgenin ilk sakinleri Araplar, Süryaniler ve Finikeliler olduğu bilinmektedir. Sonradan bu bölgeye Haçlılar, Romalılar ve Türkler zamanla gelmeye başlamışlardır. 19. yüzyılda bölgeye Arap, Türk, Laz, Çerkes, Dürzi, Nusayri, Rum, Katolik, Protestan, Ermeni ve benzeri millet ve dini grup yerleşmeye başlamıştır. Cebel-i Lübnan bölgesi Osmanlı idaresinde oldukça önemli ayrıcalıklara sahip olmuştur. Bu bölge ayrıcalıklara sahip olurken, bölgeye yakın olan Cebel-i Nusayri eski önemini yitirmeye başlamıştır. Osmanlı idaresinde bölgeye tanınan ayrıcalıklar dış müdahalelerin artmasına zemin hazırlamıştır. Cebel-i Lübnan ve Dürziler Osmanlı Devleti’nin yönetiminde ayrı bir imtiyaza sahip olmuştur. Geleneksel Osmanlı idari teşkilatının aksine farklı yönetim anlayışı hem bu bölgeye hem de yerel halk için uygulanmıştır. Cebel-i Lübnan’daki Dürziler Osmanlı’nın son döneminde bazı sorunların yaşanmasına sebep olmuştur.